Killing is his compulsion, but Zodiac is theirs....

Ξεκαθαρίζω από την αρχή πως ό,τι ακολουθεί δεν είναι μία παρουσίαση ή ανάλυση της ταινίας. Τα καταφέρανε περίφημα με την ξεχωριστή τους ματιά ο Ηλίας και ο Θοδωρής. Παρακάτω θα μιλήσω μόνο για μία από τις (πολλές) πλευρές του Zodiac, όπως την αντιλήφθηκα εγώ.

Για μια από τις πιο γεμάτες εμπειρίες που είχα ποτέ σε σκοτεινή αίθουσα, ο Fincher είναι ο ένας και μοναδικός υπεύθυνος. Το πρώτο πράγμα που θα μου έρχεται στο μυαλό από εδώ και πέρα όταν κάποιος αναφέρει το Zodiac είναι ότι πρόκειται για μία τόσο «σκηνοθετημένη» ταινία. Κάθε πλάνο μοιάζει σχεδιασμένο στην εντέλεια, ακόμα και μέσα στην καταιγιστική διαδοχή τους. Η κάμερα κινείται με γεωμετρική ακρίβεια (θυμηθείτε και το Birth, πάλι με τον Σαββίδη στη φωτογραφία), ο σκηνοθέτης μοιάζει να έχει πλήρως τον έλεγχο του ρυθμού και οι δυόμιση ώρες κυλούν σα νερό παρά τον πληροφοριακό όγκο (άλλη μια βασική ομοιότητα με το All The President’s Men). Και αν η ταινία αγγίζει αφηγηματικά την τελειότητα, το οφείλει στο ότι είναι απόρροια μιας ψυχοφθόρας εμμονής.

Obsession θα ήταν ένας άκρως ταιριαστός εναλλακτικός τίτλος. Εμμονή, πάθος, ψύχωση. Οδηγεί τον διαβόητο δολοφόνο στο έργο του. Οδηγεί έναν δημοσιογράφο, έναν αστυνομικό και έναν φιλόδοξο (;) καρτουνίστα στο κυνήγι αυτού και τελικά σε μια αυτοκαταστροφική πορεία χωρίς δυνατότητα διαφυγής. Και το σημαντικότερο, οδηγεί έναν σκηνοθέτη σε μια δημιουργική δίνη, σε ένα τερματικό σημείο όπου όλο το ταλέντο, η ευφυΐα και η μαγκιά του συγκεντρώνονται και εκρήγνυνται για να λυτρώσουν τελικά τον ίδιο. Γνωρίζουμε ότι ο Fincher ήταν παιδί όταν η υπόθεση Zodiac ξέσπασε. Ένιωσε την απειλή από (σχεδόν, για να μην υπερβάλλω) πρώτο χέρι και μεγαλώνοντας είχε πάντα την ιστορία του μέσα στο μυαλό του. Από τη στιγμή που έγινε σκηνοθέτης, ήξερε ότι αυτή ήταν η μία ταινία την οποία ήταν προορισμένος να φέρει οπωσδήποτε σε πέρας. Η εμμονή του τροφοδοτούνταν διαρκώς με τις συνεχείς έρευνες, την μελέτη των βιβλίων του Robert Graysmith και το διαχρονικό μύθο του Zodiac που μοιραία εξελίχτηκε σε θρύλο λόγω του ανεξιχνίαστου της ταυτότητάς του. Ακόμα και το Seven, μια από τις σημαντικότερες ταινίες της περασμένης δεκαετίας, μοιάζει πλέον σαν μια απλή άσκηση στα χωράφια της πραγματικής ιστορίας που βρισκόταν στο μυαλό και την ψυχή του αμερικανού σκηνοθέτη.

Και όταν αποφάσισε ότι ήρθε το πλήρωμα του χρόνου (παραδόξως μετά την μετριότερη ταινία της καριέρας του – λέγε με Panic Room), δεν πήγε ούτε στιγμή να ξεγελάσει τον εαυτό του ότι το εγχείρημα θα ήταν εύκολο. Με τόλμη, χωρίς φόβο και περιττούς δισταγμούς, βούτηξε στα βαθιά. Το κυνήγι του Zodiac και της αποκάλυψης του έγινε δικός του στόχος. Είναι σίγουρο ότι ο Graysmith του Jake Gyllenhaal είναι το alter ego του σκηνοθέτη. Δεν έχει σημασία που στην πορεία εμφανίστηκαν τόσα εμπόδια και που πολλά που έμοιαζαν να κρατούν τους δύο άντρες έχασαν το νόημά τους. Δεν έχει σημασία που ακόμα και ο ίδιος ο στόχος έφτασε να μοιάζει ανούσιος. Σε μια σκηνή, ο Gyllenhaal απαντάει στις πιεστικές ερωτήσεις της Sevigny ότι το μόνο που θέλει είναι να βρει τον δολοφόνο και να σταθεί μπροστά του. Και όταν πράγματι θα το καταφέρει αυτό (ή μήπως όχι;), η φθορά και η εσωτερική του διάβρωση έχουν μετατραπεί σε αξεπέραστο σκόπελο. Σε μια αξέχαστη σκηνή, ο Fincher θα αποτυπώσει με χειρουργική ακρίβεια την ματαιότητα τούτου του κόσμου, όπως τον θέτουν σε κίνηση οι ανθρώπινες εμμονές. Ταυτόχρονα, θα οδηγήσει την Τέχνη του στην κορύφωσή της παίζοντας αφενός με την ψυχολογία του θεατή, τις προσδοκίες του και την ψυχωτική ταύτισή του με τους επί της οθόνης ήρωες, αφετέρου φτάνοντας στη συγκινητική αυτό-συνειδητοποίηση ότι το ταξίδι και οι συνέπειές του είναι όσα τελικά θα μείνουν. Και εκεί ένα μόνο βλέμμα είναι αρκετό.

Υ.Γ. Ό,τι και να πω θα είναι λίγο για την ερμηνευτική τριάδα. Ο Mark Ruffalo κορυφαίος όλων – μόνο και μόνο για τη σκηνή που θέλοντας να φάει το σάντουιτς του συναδέλφου του, θα βγάλει την ντομάτα και θα την αφήσει στο πιάτο. Μικρή λεπτομέρεια, αλλά από εκείνες που κάνουν έναν κινηματογραφικό χαρακτήρα ανθρώπινο, πλούσιο, ιδιοσυγκρασιακό και ενδεικτική της συνολικής δουλειάς του ηθοποιού. Ο Robert Downey Jr. είναι απλά απολαυστικός με τις πάντα τολμηρές επιλογές του. Ο Jake Gyllenhaal στηρίζεται στην εμπειρία του (παρά την ηλικία του) και στο γεγονός ότι ο ρόλος ταιριάζει γάντι στη φάτσα και στο DNA του!

Αχιλλέας Παπακωνσταντής