Marnie (1964), του Alfred Hitchcock

Μια όμορφη κλεπτομανής με σκοτεινό παρελθόν έρχεται αντιμέτωπη με αυτό όταν καταλήγει παντρεμένη με ένα από τα θύματά της.

Το 1964, στη δύση της καριέρας του, ο Άλφρεντ Χίτσκοκ παραμένει ένας πολύ μεγάλος δημιουργός. Στην, μάλλον άνιση, Μάρνη θα παραθέσει όλο του το οπλοστάσιο. Την αναμφισβήτητη σιγουριά με την οποία τέμνονται οι σκηνές του, την επιδέξια κίνηση της κάμερας, τον μοναδικό του τρόπο να κάνει τη δράση να εκκρεμεί διαρκώς (το πασίγνωστο χιτσκοκικό σασπένς), την έντονη παρουσία της μουσικής του μόνιμου συνεργάτη του Μπερνάρ Χέρμαν, αλλά και την προσήλωσή του στους κώδικες του κλασικού χολυγουντιανού κινηματογράφου.

Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς το τι τράβηξε τον Χίτσκοκ στο βιβλίο του Γουίνστον Γκρέιχαμ πάνω στο οποίο βασίστηκε η ταινία. Μια ιστορία ερωτικού μυστηρίου με άφθονες δόσεις χιούμορ και με ψυχολογικές προεκτάσεις αποτελεί κλασικό χιτσκοκικό υλικό. Αυτό που ξαφνιάζει είναι οι παρεμβάσεις του σκηνοθέτη πάνω στο πρωτότυπο υλικό. Άξονας του τελευταίου είναι ένα ερωτικό τρίγωνο, καθώς την Μάρνη την πολιορκούν δύο άντρες στον ίδιο επαγγελματικό χώρο. Και παρόλο που το θέμα αυτό είναι αγαπημένο για τον Χίτσκοκ (βλ. Notorious, 1946), επιλέγει να απλοποιήσει το τρίγωνο αντικαθιστώντας τον δεύτερο άντρα με μία γυναίκα (την ομολογουμένως εντυπωσιακή Νταϊάν Μπέικερ). Επίσης, ενώ στο βιβλίο σημαντικό μέρος καλύπτουν οι συναντήσεις της Μάρνη με έναν ψυχίατρο, στην ταινία και τον ρόλο αυτό αναλαμβάνει ο σύζυγός της, Μαρκ Ράτλαντ. Συγκεντρώνοντας όλα αυτά τα στοιχεία σε έναν και μόνο χαρακτήρα, ο Χίτσκοκ ρισκάρει. Βγαίνει όμως ασπροπρόσωπος χάρη στη μεστή παρουσία του Σον Κόνερυ (ο οποίος ερχόταν από την πρώτη μόλις κινηματογραφική ενσάρκωση του Τζέιμς Μποντ). Ο Μαρκ του Κόνερυ είναι το ιδανικό πρότυπο άντρα. Επιτυχημένος, εύστροφος, με …μπόλικες γνώσεις πάνω στον Φρόιντ, αλλά κυρίως συμπονετικός και βαθύτατα ερωτευμένος με τη γυναίκα του. Χωρίς αυτόν, η Μάρνη θα είχε σίγουρα μια πολύ πιο δυσάρεστη κατάληξη.

Εδώ λοιπόν ο μαέστρος δεν επικεντρώνεται στην πολλαπλή ταυτότητα της ηρωίδας της Τίπι Χέντρεν (όπως στον Δεσμώτη του Ιλίγγου), αλλά ενδιαφέρεται περισσότερο για την ψυχαναλυτική πλευρά της ιστορίας (πιο κοντά στο Ψυχώ - άλλωστε η «Μάρνη» επρόκειτο να ακολουθήσει αρχικά το Ψυχώ, με την Γκρέις Κέλλυ μάλιστα στον πρωταγωνιστικό ρόλο). Η Μάρνη είναι μια σεξουαλικά ψυχρή κλεπτομανής και αυτή της η ψυχική ανωμαλία έχει να κάνει με την τραυματική της μνήμη. Η περίεργη συμπεριφορά της σχετίζεται με μία εμπειρία από την παιδική της ηλικία που καταπιέστηκε, αλλά τελικά εκδιώχθηκε μόνο από το συνειδητό, και όχι από τον απέραντο «αποθηκευτικό χώρο» του υποσυνειδήτου. Αλλά αν στο Ψυχώ οι ψυχολογικές προεκτάσεις εντάσσονταν αρμονικά στην όλη ατμόσφαιρα και στο σασπένς, εδώ κάπου χάνουν το ενδιαφέρον τους και πλατειάζουν κάνοντας συχνά την ταινία να ακροβατεί στα όρια του χολυγουντιανού ρομάντζου.

Μοιραία, λοιπόν, η Μάρνη χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο (και καλύτερο), ο Χίτσκοκ στήνει το παιχνίδι και παραδίδει μαθήματα καθαρού κινηματογράφου (pure cinema). Ρίχνει συνεχώς στοιχεία στον θεατή και αφηγείται την ιστορία του πρωτίστως με εικόνες, στημένες στην εντέλεια. Η κάμερα κάνει θαύματα και η σκηνή της ληστείας στο χρηματοκιβώτιο εντάσσεται άνετα στην ανθολογία της φιλμογραφίας του σκηνοθέτη. Εμφανείς είναι και οι επιρροές από το γερμανικό εξπρεσιονισμό (που πάντα διέτρεχε το έργο του), με τα χρώματα, το φωτισμό αλλά και τα σχεδιασμένα ντεκόρ να δηλώνουν βροντερό παρόν.

Το δεύτερο μέρος επικεντρώνεται στην ιστορία και στην προσπάθεια του Μαρκ να επωμιστεί το διπλό ρόλο του αφοσιωμένου συζύγου και του αποστασιοποιημένου ψυχαναλυτή. Τα πολλά διαλογικά μέρη φανερώνουν μια αμηχανία του Χίτσκοκ να χειριστεί το θέμα του στις σοβαρές, μη παιχνιδιάρικες, στιγμές του, η οποία δυστυχώς μεταφέρεται και στο θεατή ο οποίος θα δει το μυστήριο να ξεδιαλύνεται ολοκληρωτικά και πολύ πιο άνευρα από ότι θα περίμενε από το όνομα του δημιουργού. Όμως οι δυνατές ερμηνείες του διδύμου Κόνερυ – Χέντρεν, αλλά και της Λουίζ Λαθάμ (στο ρόλο της μητέρας της Μάρνη) σώζουν καταρχήν την παρτίδα, ενώ το οριστικό συγχωροχάρτι θα δοθεί με την τελευταία σκηνή – κλείσιμο του ματιού του σπουδαίου αυτού σκηνοθέτη. Μια μονολεκτική απάντηση, εκφερόμενη φλεγματικά από τον Μαρκ υπό τους ήχους του παιδικού τραγουδιού, θα αφήσει να εννοηθεί ότι ίσως τίποτα να μην έχει τελειώσει και οι δαίμονες μέσα μας δεν παραδίνονται τόσο εύκολα.


Το κείμενο είναι του φίλου μου Αχιλλέα Παπακωνσταντή.